हरितालिका तीज

छोटो परिचय:-

हरितालिका तीज भाद्र शुक्ल तृतिया तिथिमा मनाउने गरिन्छ । यसको पौराणिक आख्यान पार्वतीको बुबाले भगवान् विष्णुसँग विवाह गरिदिने निधो भएछ तर पार्वतीले विष्णुलाई मन पराएकी रहिनछिन् । आफ्नो इच्छा विपरीत बुबाले आफ्नो विवाह विष्णुसँग गरिदिन लागेको कुरा पार्वतीले आफ्ना साथीहरुलाई सुनाइछिन् । विष्णुसँग विवाह हुने दिन साथीहरुले पार्वतीलाई घरबाट हरण गरी नदीको किनारमा लुकाएर राखेछन् । पार्वतीले नदी किनारमा बालुवाको शिवलिङ्ग स्थापना गरी रातभर साथीहरु मिलेर जागराम बसी व्रत पूजा गरिन् । विवाहको दिन पार्वती घरबाट भागेकीले विष्णुसँग विवाह हुन सकेन । पछि पार्वती आफैंले रोजेको शिवजीसँग विवाह भएछ ।

पार्वतीको विवाहको दिन उसका साथीहरुले घरबाट हरण गरेर लिएको हुनाले ‘हरितालिका’ र भाद्र शुक्ल तृतीया तिथिमा महादेवलाई पति पाउनका लागि पार्वतीले व्रत-पुजा गरेकीले यो दिन ‘तीज’का नामले प्रसिद्ध छ ।

तीजको दर:-

तीजको अघिल्लो दिन दर खाईन्छ । महिलाहरुले निराहार व्रत बस्नु पर्ने र लामो समयसम्म शक्ती दिइरहने दरिलो परिकार खानुलाई सामान्यतया दर खाने भनिन्छ । विशेष गरी दुधमा घिउ,मह,नरिवल,बदाम आदि जस्ता चिजबस्तु मिलाएर खिर पकाई खानुलाई दर खानु भनिन्छ ।

निश्कर्ष:-

वर्तमान अवस्थामा तीजको व्रत परम्परागत मान्यताभन्दा बाहिर गएर एउटा देखावटी र भड्किलो हुँदै गएको छ । यसमा केही विकृति र विसंगतिहरु पनि देखिएका छन् । तीजमा पतिको आयु बढाउन महिलाहरुले दुःख गरेर व्रत बस्नु पर्ने भनी पुरुषको नारीमाथिको आधिपत्यको प्रतीकका रुपमा लिने गरेका छन् । तीज वास्तवमा पार्वतीले आफ्नो इच्छा प्राप्तिका लागि बसेको व्रतको निरन्तरता हो । पार्वतीले पतिको आयु बढाउनका लागि व्रत बसेकी थिइनन् । उनले त आफ्नो जीवन साथी आफैँले रोज्न पाउनु पर्छ भनेर आफ्नो इच्छा विपरीत बुबाले गरेको निर्णयमा पूर्ण असहमती जनाउँदै विद्रोह गरेकी थिइन् । त्यसैले यस दिनलाई महिला विद्रोह दिवसका रुपमा पनी मान्न सकिन्छ । तसर्थ तीज नारीले पुरुषको आयु बढाउनका लागि होईन,आफ्नो इच्छा प्राप्तिका लागि व्रत बस्ने दिन हो । पत्नीले पतिका लागि मात्र नभई पतिले पत्नीलाई पनि श्रद्धार्पण गरेर एकआपसमा प्रगाढ माया अनि असीम श्रद्धा र सम्मान हुनुपर्छ ।

२०८१ भाद्र २१ गते ।

नारायण बयक(अछाम)